ผมเคยได้ยินคนพูดถึงเรื่องหน้ามืดเป็นลมหลังออกกำลังนาน ๆ แล้วหยุดทันที เช่น ตอนวิ่งเข้าเส้นชัย ก้มลงผูกเชือกรองเท้าหรือหยิบของที่ตก และที่เป็นกรณีเฉพาะสำหรับประเทศไทย คือ หยุดยืนเคารพธงชาติมาบ้าง แต่ครั้งนี้เป็นครั้งแรกที่ได้ยินคนที่มีประสบการณ์ตรงมาเล่าให้ฟัง มานึกดู เราก็สูงวัยแล้ว มีความเสี่ยงเรื่องนี้เหมือนกัน แถมต้องวิ่งคร่อมเวลาเคารพธงชาติอยู่บ่อย ๆ เลยลองค้นข้อมูลดู เผื่อจะได้ป้องกัน มีวิธีปฏิบัติได้ถูกต้อง ไม่เจ็บตัวและไม่ถูกตราหน้าว่าไม่รักชาติด้วย
ที่ค้นเจอเป็น systematic review ตีพิมพ์ใน British Journal of Sports Medicine พ.ศ. 2554 [1]
ภาวะนี้มีศัพท์เฉพาะ เรียกว่า Exercise-Associated Collapse หรือ EAC
ไม่น่าเชื่อว่าเกิดบ่อยมาก ข้อมูลของฝรั่งพบว่า จากคนท่ีวิ่งมาราธอนเข้าเส้นชัย 1000 คน มี 25 คนที่ต้องไปเจอทีมแพทย์พยาบาลของการจัดงาน อันนี้ไม่นับรวมพวกนักวิ่งที่ตามไปจีบพยาบาลนะครับ และเกินกว่าครึ่งหนึ่งเกิดจากภาวะ EAC ถึงร้อยละ 59-85
แต่เดิมเคยเชื่อกันว่า เกิดจากการขาดน้ำหรืออุณหภูมิของร่างกายสูงขึ้นระหว่างออกกำลัง แต่ปัจจุบันพบว่าเกิดจากความดันเลือดตกชั่วคราว เพราะเวลาวิ่งนาน ๆ เลือดปริมาณมากในร่างกายจะไปค้างอยู่ตรงกล้ามเนื้อขา ตอนที่เรายังวิ่งอยู่ กล้ามเนื้อพวกนี้ก็ยังช่วยปั๊มเลือดกลับหัวใจและไปเลี้ยงสมองได้ แต่พอหยุดวิ่งกะทันหัน กล้ามเนื้อเลิกช่วยหัวใจทันที หัวใจเลยปรับตัวไม่ทันส่งเลือดไปเลี้ยงสมองไม่พอตามไปด้วย จึงเกิดอาการมึนหัวเวียนหัว ลมจะใส่ ยืนหรือเดินต่อไม่ได้ หรืออาจถึงกับเป็นลมหมดสติไปเลยก็มี ทั้งนี้ภาวะขาดน้ำหรืออุณหภูมิของร่างกายที่สูงขึ้นอาจทำให้มีความเสี่ยงมากขึ้น
ประเด็นสำคัญสำหรับทีมแพทย์พยาบาลสนาม
- ต้องแยกภาวะนี้ออกจากสาเหตุอื่นที่อันตรายกว่า เช่น หัวใจหยุดเต้น, heat stroke หรือเกลือแร่โซเดียมต่ำ
- ถ้าเป็นภาวะนี้จริง ปฐมพยาบาลโดยการนอนราบยกขาสูงและดื่มน้ำก็เพียงพอแล้ว ส่วนใหญ่ไม่จำเป็นถึงขนาดต้องให้น้ำเกลือหรือให้ความเย็นทั้งตัว
การป้องกัน [2]
1. อย่าหยุดยืนนิ่งทันทีหลังเข้าเส้นชัย ควรขยับขา เดินช้าๆ หรือ cool down ต่อเนื่อง เพื่อให้กล้ามเนื้อขาช่วยส่งเลือดกลับเข้าสู่หัวใจและสมองต่อสักพัก
2. รักษา pace ของตนเองที่ซ้อมมา อย่าเร่งความเร็วเกินกำลังโดยเฉพาะในช่วงสุดท้ายก่อนเข้าเส้นชัย
3. สังเกตอาการและฟังเสียงร่างกายตัวเอง เช่น เหนื่อยกว่าปกติ มึนหัว อย่าเร่งความเร็วหรือฝืนวิ่งต่อ แต่ควรชะลอหรือเดินจนกว่าอาการจะดีขึ้น
ความเสี่ยงกับความรักชาติ
จะเห็นว่า ความเสี่ยงนี้เกิดได้บ่อย ขนาดนักวิ่งที่แข็งแรงวิ่งเป็นประจำ ถ้าไม่ระวังก็เกิดปัญหาได้ ไม่นับคนที่มีความเสี่ยงอยู่แล้ว เช่น ผู้สูงอายุ ผู้มีโรคประจำตัวต่าง ๆ หรือแม้แต่ผู้ป่วยมะเร็งช่วงพักฟื้นอย่างคนไข้ผม ก็ยิ่งเสี่ยงมากขึ้น
เออ.. แล้วจะทำไงดี เรื่องหยุดวิ่งเพื่อเคารพธงชาติในประเทศไทยซึ่งชอบมีเรื่องดราม่าประจำ
ลองค้นดูในเน็ต โห.. มีจริง ๆ ด้วย
- https://pantip.com/topic/35119173
- https://pantip.com/topic/33897590
โดยสรุป นักวิ่งที่รู้เรื่องนี้ดี จะไม่หยุดวิ่งกะทันหัน ส่วนหนึ่งพยายามปรับตัว ส่วนหนึ่งยืนยันว่าจะไม่หยุดวิ่งด้วยซ้ำ ส่วนคนที่ไม่รู้ความเสี่ยงเรื่องนี้ ความเห็นก็แตกต่างกันไป
ผมลองเสนอแนวปฏิบัติตามข้างล่างนี้ ช่วยแสดงความเห็นเพิ่มเติมกันได้ครับ
นักวิ่ง
1. เลิกวิ่งคร่อมช่วงเวลาเคารพธงชาติ
โดยเฉพาะถ้าไปสนามที่ไม่เคยไป ไม่รู้พฤติกรรมโดยรวมของสังคมนักวิ่งแถวนั้น เช่น เวลาไปเที่ยว ไปวิ่งต่างถิ่น อันนี้น่าจะเลี่ยงการวิ่งคร่อมช่วงเวลาเคารพธงชาติ จะได้ตัดปัญหา เปลี่ยนเป็นเริ่มวิ่งหลังเคารพธงชาติหรือกะเวลาวิ่งให้จบตอนเคารพธงชาติพอดีแทน
2. ถ้าจะหยุด ต้องชะลอก่อนล่วงหน้า
ถ้าไม่ใช่การซ้อมจับเวลาจริงจัง เมื่อใกล้ถึงเวลา หรือได้ยินเสียงออกอากาศช่วงก่อนถึงเพลงชาติ ควรชะลอฝีเท้าลงล่วงหน้า เปลี่ยนเป็นเดินสักพักก่อนเสียงเพลงชาติขึ้น
3. ถ้าหยุดไม่ได้ ก็หลบไปหรือใจแข็ง
ถ้าหยุดวิ่งไม่ได้ เมื่อใกล้ถึงเวลา หรือได้ยินเสียงออกอากาศช่วงก่อนถึงเพลงชาติ ก็หลบออกไปบริเวณอื่นที่ไม่ได้ยินเสียงเพลงชาติ ..อันนี้ผมเองทำบ่อย แต่ถ้าคิดจะวิ่งต่อในสนามระหว่างเสียงเพลงชาติขึ้น ก็ต้องใจแข็งและใจเย็น มีเวลาพอที่จะอธิบายความเสี่ยงเรื่องนี้ให้คนอื่นเข้าใจ
ผู้รับผิดชอบสนาม
1. ควรมีป้ายประชาสัมพันธ์ให้ความรู้ คำแนะนำ ข้อตกลงที่ชัดเจนเพื่อป้องกันความเสี่ยงเรื่องนี้ ป้องกันความขัดแย้งทางสังคมในกลุ่มผู้ออกกำลังกาย
 |
| ขอบคุณ https://www.finisherpix.com |
อย่าตัดสินความรักชาติกันแค่เปลือก กับการหยุดยืนเคารพธงชาติช่วงสั้น ๆ
Links:
[1] https://bjsm.bmj.com/content/45/14/1157.long
[2] https://www.youtube.com/watch?v=ICxvOA_Emo8
